وجوب مقدمه واجب

مؤلف:  استاد علیرضا اعرافی

محقق: ستار همتی

ناظر: علی حسین پناه

میزان پیشرفت: 90%

معرفی کوتاه

در این تحقیق، وجوب عقلی مقدمه در دو مقام تحت عناوین «نحوه‌ی وجوب مقدمه» و «چیستی مقدمه واجب» مورد مطالعه قرارگرفته است. در مقام اول دیدگاه‌هایِ مختلفی مورد نقد و بررسی قرار گرفته که در نهایت نظریه‌ی مقدمه‌ی موصله تقویت شده‌است. در مقام دوم نظریات مطلق بودن مقدمه و تقید آن به قصد توصل مورد مطالعه واقع شده‌است.

معرفی مفصل

از مباحث مقدماتی مسئله‌ی مقدمه‌ی واجب که مبتنی بر وجوب غیری مقدمه و پذیرفتن ملازمه‌ی بین وجوب ذی‌المقدمه و وجوب مقدمه قابل طرح است عبارت است از 1) چگونگی وجوب مقدمه‌‌ی واجب و 2) چیستی مقدمه‌ی واجب. در کلمات علمای اصول این دو بحث از هم تفکیک نشده است. بیشتر آنان به بررسی نحوه‌ی وجوب مقدمه پرداخته‌اند و در اثنای بحث در مورد این‌که وجوب به چه چیزی تعلق می‌گیرد سخن‌گفته‌اند و برخی نیز برعکس عمل کرده‌اند.

در این تحقیق مباحث مربوط به وجوب عقلی مقدمه، در پاسخ به دو سؤال اساسی زیر مورد بررسی قرار گرفته‌است:

 1) آیا مقدمه، به طور مطلق واجب می‌شود و یا این‌که وجوب آن دارای شرط یا شرائطی است؟

 2) آیا مقدمه‌ای که وجوب پیدا‌می‌کند اطلاق دارد و یا این‌که دارای قید یا قیودی است؟

به منظور یافتن پاسخ سؤالات فوق، بحث وجوب عقلی مقدمه‌ی واجب در تحقیق مذکور در دو مقام مورد بررسی قرارمی‌گیرد. این دو مقام عبارتند از: 1) نحوه‌ی وجوب مقدمه و 2) چیستی مقدمه‌ی واجب.

در هر دو مقام احتمالات مشابه ده‌گانه مطرح شد. در مقام اول دیدگاه‌هایِ وجوب مطلق مقدمه، مشروط بودن وجوب مقدمه به قصد اتیان ذی‌المقدم، مشروط بودن وجوب آن به قصد توصل و مقدمه‌ی موصله مورد نقد و بررسی قرار گرفت که در نهایت نظریه‌ی مقدمه‌ی موصله تقویت شد. در مقام دوم نظریات مطلق بودن مقدمه و تقید آن به قصد توصل مورد مطالعه واقع شد که حضرت استاد نظر خود را در این مقام مطرح نفرموده‌اند.