واجب نفسی و غیری

مؤلف:  استاد علیرضا اعرافی

محقق: محمدقاسم رجایی

ناظر: علی حسین پناه

حجم: 70 صفحه

میزان پیشرفت: حدود 65 درصد

معرفی کوتاه

دست­یابی به یک تصویر درست و دقیق از واجب نفسی و غیری، با استفاده از سازوکار روش­شناختی موجود در علم اصول و نیز ثمرات متعددی که این مبحث با رویکردهای مختلف آن در حوزة فقه و رفتارهای عینی دارد، حقیقتی است که باب بحث و تحقیق در این زمینه را، علی­رغم پیشینة درازدامن آن در تاریخ علم اصول، همچنان مفتوح گذاشته است.

معرفی مفصل

بحث از واجب نفسی و غیری، یک بحث اصولی است که اگر جایگاه آن در جغرافیای مباحث علم اصول دنبال شود در زیرمجموعه­ های مبحث مقدمه واجب قرارمی­گیرد. علماء اصول در ذیل بحث از مقدمه واجب، زمانی که واجب را به اقسام مختلف مانند واجب مطلق و مشروط، معلق و منجز، اصلی و تبعی، تقسیم می­کنند، یکی از تقسیم ­بندی­ های واجب را، تقسیم آن به واجب نفسی و واجب غیری قرار می­دهند. برخلاف ظاهر آشکار عنوان واجب نفسی و غیری و مصادیق رایجی که برای آن ارائه می­شود، ژرفای این مبحث با نظرداشت تصویرها و تعریف ­هایی که با رویکردهای مختلف از آن عرضه می­شود، پیچیده ­تر از تصور ابتدایی آن است؛ بنابراین، دست­یابی به یک تصویر درست و دقیق از واجب نفسی و غیری، با استفاده از سازوکار روش­شناختی موجود در علم اصول و نیز ثمرات متعددی که این مبحث با رویکردهای مختلف آن در حوزة فقه و رفتارهای عینی دارد، حقیقتی است که باب بحث و تحقیق در این زمینه را، علی­رغم پیشینة درازدامن آن در تاریخ علم اصول، همچنان مفتوح گذاشته است. در پژوهش حاضر مباحث مربوط به واجب نفسی و غیری، در ضمن سه مقام، مورد بررسی قرار می­گیرد: در مقام اول به مبحث مفهوم شناسی و تعریف نفسی و غیری و طرح دیدگاه مورد نظر از نفسی و غیری پرداختیه می­شود. در مقام دوم مبحث شک در نفسیت و غیریت در فضای اطلاقات و اصل لفظی مورد بررسی قرار می­گیرد. در مقام سوم شک بین نفسیت و غیریت، در فضای اصل عملی بحث می­شود.