خطبه اول |
|
سیره علمی،اجتماعی و روابط ایشان با مردم و جامعه،عبادی و سیاسی امام رضا سلاماللهعلیه |
|
اعوذبالله بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم الحمد لله رب العالمین نحمده علی ما کان و نستعینه من امرنا علی ما یکون و نؤمن به و نتوکل علیه و نستغفره و نستهدیه و نعوذ به من شرور انفسنا و سیئات اعمالنا ثم الصلاة و السّلام علی سیّدنا و نبیّنا و حبیبنا ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین الاطهرین و لا سیّما بقیة الله فی الارضین.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ[1]
همه شما و خودم را به تقوا و پرهیزکاری و توجه و شکر نعمتهای الهی و پرهیز از آلودگیهای روحی و نفسانی سفارش و دعوت میکنم. امیدواریم خداوند به همه به ما توفیق کسب تقوا و دوری از گناه را عنایت و کرامت بفرمایند.
امروز روز بسیار عزیز و شریفی است و در این محفل آسمانی و روحانی و معنوی و اجتماعی و سیاسی ما باید به خودمان و به همه شما و همه مسلمانان و علاقهمندان به خاندان پیامبر، دهه کرامت و میلاد خجسته حضرت ثامنالحجج صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین را تبریک بگوییم و به همین مناسبت چند فراز و جمله در زندگی و شخصیت امام رضا صلواتاللهعلیه عرض میکنم. مقطع امامت امام رضا بهویژه فصل آخر آنکه با مهاجرت به خراسان و حضور در خراسان همراه بود یک مقطع ویژه در ادوار امامت به شمار میآید امام رضا سلاماللهعلیه در برابر تهدیدهای متنوع یک نقش کاملاً ممتاز در تعمیق معارف الهی، در گسترش اندیشه اسلامی، در گفتوگوی با ادیان و مذاهب گوناگون و در مقابله با دستگاه غاصب خلافت ایفا کرد.
در زندگی امام رضا من به چهار نکته در سیره امام رضا در این محضر نورانی و مبارک اشاره میکنم.
1. سیره علمی امام رضا سلاماللهعلیه
امام رضا به دلیل شرایطی که پیش آمد فرصتی یافتند تا بخشی از این اقیانوس علم الهی و معارف بیپایان آسمانی را به بشریت عرضه کنند و آنچه که ما در تاریخ میبینیم این است که هماکنون از امام رضا سلاماللهعلیه حدود ۳۵۰۰ متن روایی اعم از اخبار و احادیث فقهی و اخلاقی تا مناظرات و احتجاجات و گفتگوهای مفصل اعتقادی به یادگار مانده است. در کتب امروز ما بیش از ۳۵۰۰ حدیث روایت، احتجاج و مناظره از امام باقی مانده است. نام ۵۰۰ نفر از محدثان و راویان از امام رضا در کتب تاریخ و رجال و تراجم ما ثبت و ضبط است. حجم بالای مناظرات احتجاجات امام رضا سلاماللهعلیه و مباحث عمیق و دقیق فکری و اعتقادی که در کلام امام رضا ثبت و ضبط شده و به یادگار مانده است یک گنج بسیار فاخر نه تنها برای شیعه که برای امت اسلام بلکه برای بشریت به شمار میآید. ورود حکیمانه و عالمانه آن حضرت در صحنههای گوناگون و مباحث مختلف اعتقادی یک فصل درخشان در تاریخ تفکر بشری و حکمت و عقل ورزی عالم اسلام به شمار میآید. مناظرات گفتوگوها احتجاجات آن هم در عصر امام رضا و در شرایطی که جهان اسلام با بیرون خود ارتباطات فکری پیشتر برقرار کرده بود نحلهها و مذاهب و فرق گوناگون فلسفی کلامی حدیثی تفسیری در شعب مختلف پدیدار شده بود. امام رضا در چنین میدان پر جدل و بحث و گفتوگو، پرچم ترویج معارف الهی، اصلاح اعتقادات، تبیین و تعمیق معارف اهلبیت را بر دوش گرفتند. در نقلی در کتب تاریخ اهل سنت از امام رضا نقل شده که عالم بزرگ سنی میگوید این شخصیت بزرگ بیستوچند ساله بود که در مسجد جدش مسجدالنبی مینشست و گرد او محدثان و راویان جمع میشدند و او معارف اسلامی را تبیین میکرد. گزارشهای تاریخی که از همان دو سال سفر به مرو و خراسان ثبت شده است نشان میدهد که شهر به شهر که امام را به سمت مرو سوق میدادند شهر به شر مردم و عالمان جمع میشدند و از این خرمن بزرگ علم و دانش الهی بهره میبردند قصه نیشابور و دهها تن دیگر از نورافشانی علمی و معنوی امام در طول سفر به مرو و خراسان قطعهای زرین تاریخ امامت و ولایت شمار میآید. این گنجینه چند هزار حدیث و احتجاج و مناظره و این گنج بلند معارف الهی و حکم عقلانی این گوشهای از سیره و دستاورد علمی این امام بزرگ است.
2. سیره عبادی امام رضا سلاماللهعلیه
سیره عبادی امام رضا سلاماللهعلیه بسیار خیرهکننده است در نقلی رجاء ابن ابی الضحاک که عامل مأمون بود و همراه حضرت برای جلب حضرت از مدینه به خراسان همراه بود، گزارشی از عبادتهای امام نقل میکند که بسیار عجیب است. گزارشی که میگوید من در طول این سفر چنان مراسم دینی و عبادی او را قوی و مستحکم میدیدم قسم میخورد که در عمرم کسی باتقواتر و عابدتر و ذاکرتر نسبت به خدا از امام رضا ندیدم. این مأمور جلب امام رضا این گواهی بسیار بزرگ تاریخی را میدهد. بعد هم اشاره میکند به گوشههایی از عبادتهای امام رضا، عبادتهای طولانی، آن خضوع و خشوع و دلدادگی به محضر خدا در عبادتهای حضرت در گزارش رجاء ابن ابی الضحاک آمده و در چندین حدیث و روایت دیگر این حجم وسیع و عمق عبادت امام رضا گزارش شده که «يُحيي اكثر لياليه من اولها الي آخرها و كان قليل النوم بالليل كثير السَحَر»[2]. این وضع امام رضا در عبادت و توجه به خدا بود که امروز هم برای ما باید الهامبخش باشد.
3. سیره اجتماعی و روابط ایشان با مردم و جامعه
این سیره در حضرت سیرهای بسیار زیبا و دلربا است. باز فرصت نیست که به همه ابعاد مختلف آن بپردازیم. ابراهیم ابن عباس در آن نقل تاریخی میگوید به خدا قسم ندیدم هیچگاه ندیدم امام را که با کلام خودش به دیگری ظلم و جفا بکند، ندیدم که در جلوی دیگران بیادبی انجام دهد همواره مشغول ذکر خدا بود، باهم با همراهان و همه کسانی که پیرامون او بودند بر سر یک سفره مینشست و خنده او قهقهه نبود همواره متواضع بود بسیار صدقه میداد حوائج دیگران را برآورده میکرد، از تکبر و شتم دور بود و با نیازمندان همدل و همنشین و همراه بود مهماننواز بود و سخاوت او خیرهکننده و همه از خان نعمت او برخوردار بودند. حوائج دیگران چنانچه برای او امکان داشت برآورده میساخت. این هم روابط بسیار دلنشین و جذاب امام رضا در محیط خانه، در ارتباط با اطرافیان خود، در میان عموم جامعه روابط بسیار زیبا و جذاب بود.
4. سیره سیاسی امام رضا
ائمه هدی علیرغم همه فرازوفرودهای تاریخی و ادوار متنوع و گوناگون، هیچگاه از ادعای خلافت حقیقی و حاکمیت اسلامی عقب ننشستند. چرا، تاکتیکها عوض میشد، شرایط تغییر میکرد، اما دیدگاه اسلام ناب همواره توسط ائمه در عرصه سیاست دنبال میشد یک روز هیچ امامی از ائمه ما از موضع مقابله با ظلم و ستم عقب ننشست. یک روز از ادعای امامت حقیقی و راستین بر جامعه کوتاه نیامدند. این همان تنوع ادوار و وحدت هدفی است که مرحوم شهید صدر در آن سخنان و نوشته زیبایشان تنظیم کردند. ائمه ما ادوار و تاکتیکهای گوناگون داشتند، گاهی راهبردها متفاوت بود اما آن آرمان بزرگ، اخلاق و معنویت و سیاستورزی درست دینی بود. کسی خطا نکند. امامان ما یک روز از سیاستورزی درست و صحیح عقب ننشستند و امام رضا در یک بحران عجیب سیاسی تحدید بزرگی که مأمون دنبال میکرد را مبدل به فرصت بزرگ کرد. تهدید بزرگ این بود: مأمون نقشه بیسابقهای را به کار بست که به جامعه نشان دهد امام با ماست تا امامت را در خلافت هضم و ذوب کند امام از این تهدید بیسابقه و خطرناک فرصتی ساخت برای گسترش معارف اهلبیت در ایران و خراسان که پایگاه تمدنی بزرگ بود از این فرصت بهره برد در دام آن نقشه شیطانی مأمون نیفتاد و مأمون نتوانست در ذهن جامعه و افکار عمومی ثابت کند که امام تسلیم ما شد و هضم در ما شد. هرگز. امام مقابل این سیاست تا مرز شهادت مقابله کرد اما امام همزمان با این، از این تهدید فرصتی ساخت تا برای اولین بار امام معصومی از جزیره العرب بیرون آمد.
در مهاجرت با ایران در شهرهای گوناگون نور علم و ایمان و معرفت را منتشر کرد. برای اولین بار جامعه بزرگ ایران که با دل و جان که به خاندان پیامبر عشق میورزیدند، [به دیدار ایشان نائل آمدند]. این افتخار بزرگ ما و شماست که برای اولین بار مستقیم از رسولخدا حجت خدا و امام عصرشان سخن شنیدند، در محفل او شرکت کردند و امواج معارف الهی انتشار پیدا کرد. نقطه عطفی در تاریخ اسلام و تشیع توسط امام ایجاد و آفریده شد.
این چهار حوزه مهم شخصیت امام رضاست که هرکدام البته ابعاد طولانی دارد که اینجا اشارهوار ذکر کردم. افتخار ما و شما آن است که ایران امروز مرکز نورافشانی آن امام بزرگ است. خدا را برای این نعمت بزرگ شاکریم و امیدواریم همه ما همواره از فضل و عنایات آن حضرت بهرهمند باشیم و بتوانیم راه نورانی آن حضرت را در دنیای امروز بپیماییم و به واسطه انقلاب اسلامی و همت بلند ملت ایران آن امواج معارف نورانی به جهان منعکس شود.
خطبه دوم
محور اول: بیماری کرونامحور دوم: آمریکا / محور سوم: نقد یک نامه |
بسم الله الرحمن الرحیم «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»[1]. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ»[2]
همه شما و خودم را به تقوای الهی فرا میخوانم و دعوت میکنم. وقایع و حوادث عالم بیدارگر و هشداردهندهاند. قصه جانکاه کرونا بیدارباشی برای بشر بود تا بشر بداند با همه پیشرفتها و همه غرورهایی که به او دست داده است دست قدرت الهی برتر است. تمام عالم جنود خداست؛ «و لله جنود السموات و الارض». سختیها و بلاها علیرغم دشواری که ایجاد میکنند برای انسانهای پاک فطرتهای سالم وسیلهای برای بیداری و حیات مجدد است ابزاری برای رشد و تکامل مادی و معنوی است، همه اینها ما را بیدار میکند که به سمت تقوا حرکت کنیم. عمر ما، مسئولیت ما، جوانی ما، سلامت ما، تمام امکانات ما در معرض طوفانهای خطر است و روزی تمام اینها فانی خواهد شد.
برادران خواهران، آیا کافی نیست که بیدار شویم از این قصهها درس بگیریم امیدواریم خداوند به ما توفیق بیداری و توجه به این حقائق نورانی عنایت و کرامت بفرماید. در آستانه هفدهم ذیالقعده هستیم، سالروز ارتحال آیتاللهالعظمی حائری مؤسس حوزه قم، بنیانگذار قم و حوزه نوین قم را گرامی میداریم و یاد همه بزرگان و مراجعمان، شخصیتهای که بر ما حق داشتند، شهدای گرانقدر و علمای بزرگ و امام شهدا، تقدیم کنیم به ارواح مقدس آنان صلواتی بر محمد و آل محمد.
از حضور نماینده ولیفقیه در حج و زیارت برادر بزرگوار حجتالاسلاموالمسلمین حاجآقای نواب و همراهانشان تشکر میکنم و برای همه این عزیزان آرزوی توفیق دارم. چند محور را فهرست عرض میکنم:
محور اول: بیماری کرونا
باید تشکر کنیم در قصه کرونا، از گروههای زیادی که در تنظیم و اصلاح امور، ارتقا و تابآوری و مقاومت جامعه تلاش کردند. از مسئولان محترم از طراحان و برنامه ریزان ارجمند در سطح کشور و در استان شورای تأمین استاندار محترم، بهویژه از دانشگاه علوم پزشکی، ریاست آن و همکاران ایشان پزشکان محترم بهورزان، پرستاران، کادر درمان و بهداشت و همه کسانی که در این حادثه بهخوبی در صحنه حضور پیدا کردند و افتخارات زیادی آفریدند از همه آنها سپاسگزاریم اما اینجا به طور ویژه باید از مردم جهادی، گروههای بسیجی طلاب و دانشجویان و جوانان و عزیزان سرافراز از خواهران و برادرانی که بیمزد و مواجب با عشق و علاقه خطر کردند، در بیمارستانها حضور پیدا کردند به یاری محرومان شتافتند، در مواسات مؤمنانه شرکت جانانه کردند، از همه آنها باید تشکر کنیم. ستاد نمازجمعه، خادمان عزیز در آستان مقدس حضرت معصومه و حضرت امام رضا سلاماللهعلیه و همه بسیجیان و پایگاهها و مساجد و ائمه جماعات و روحانیون و بزرگانی که در این مسیر واقعاً فداکاری کردند در طول چهار ماه در قلمروهای مختلف تلاش کردند. شکرالله مساعیهم جمیعا. همینجا باید تقدیر بکنیم از مراجع عظام، بزرگانمان و صاحبنظران و شخصیتهایی که راهنمایی کردند همراهی کردند برای کاهش آلام مردم و بهویژه مقام معظم رهبری رهبر عظیمالشأن انقلاب حضرت آیتاللهالعظمی امام خامنهای.
و باید یاد بکنیم از همه کسانی که در این ایام به لقاء خدا شتافتند. یا در اثر کرونا یا حوادث و بلایای دیگر به لقاءالله شتافتند بهویژه جانبازان عزیزی که از دنیا رفتند، بزرگانی که از این عالم پر کشیدند، بالأخص مرحوم آیتالله امینی امامجمعه عزیز و فقیدمان که تا اواخر هم با عشق و علاقه در نماز شرکت میکردند یاد همه اینها را گرامی میداریم و به ارواحشان درود میفرستیم با صلواتی بر محمد و آل محمد.
برای همه مریضان و جانبازان همه آرزوی شفای عاجل داریم و از خدا میخواهیم که با عنایات خودش این بلا را از سر امت ما و ملت ما و بشر امروز دور بدارد. انشاءالله. همینجا باید عرض کنیم خطر کرونا تمام نشده و وظیفه همه ما همکاری همدلی همبستگی و رعایت شیوهنامهها و دستورالعملهای بهداشتی و پزشکی و درمانی است. مستحضرید ما همچنان نه درمان قاطعی داریم نه راه پیشگیری روشن، بنابراین باید با صبوری با همکاری با توکل بر خدا این مسیر همبستگی و همکاری را ادامه بدهیم و در قم هم ضمن اینکه ما تشکر میکنیم تقاضا داریم که همه رعایت دستورالعملها را سرلوحه کار خود قرار بدهند. این تأکید متخصصان است؛ و همزمان باید چرخ اقتصاد و صنعتمان بچرخد. باید رعایت دستورالعملها کرد، ولی با این اوضاع اقتصادی و سختیهایی که مردم دارند طبعاً باید کار و تلاش مضاعف شود و جهش تولید امسال محقق شود. این وظیفه است که ما داریم شرایط سختی داریم. مجلس محترم دولتهای گوناگون همه مسئولان باید تلاش کنند بار مردم را سبکتر بکنند. این سختیها را کاهش دهند. مادر این قصه الگویی از مقاومت را نشان دادیم که در جهان درخشید مقاومت و بردباری و تابآوری که بر یک منطق عقلانی، منطق اخلاقی معنوی، منطق عاطفی انسانی و یک منطق اجتماعی داشتیم. ما یک منطق مترقی روشنی داشتیم که عظمت ملت ایران را نشان داد علیرغم تحریم و هزار سختی جامعه ما در برابر این حادثه خود را خوب نشان داد.
محور دوم: آمریکا
محور دوم در مورد امریکاست. حدود 12 نکته در هویت حاکمیت یکصد ساله امریکا نهفته است. این را همه جهان میدانند. علیرغم همه تبلیغاتی که میکنند علیرغم پیشرفتهای ظاهری و شکلی که دارند اما این نکات در هویت ذات و فرهنگ آمریکایی و حاکمان آمریکایی گفته است:
1. اشغالگری
2. جنگافروزی و کشتار وسیع مردم در بیش از ۱۰۰ جنگ
3. غارتگری و استعمال پیچیده
4. چهارم یکجانبهگرایی و نادیده گرفتن دیگران حتی رقبای نزدیک خودشان
5. توسعه جنگافزارها و سلاحهای کشتارجمعی
6. عهدشکنی حتی در برابر همپیمانان خودشان همانطور که ما همواره آن را دیدیم
7. حمایت از مستبدان و قدرتهای استبدادی در سراسر عالم
8. حمایت از تروریسم که آخرینش داعش بود.
9. فرهنگ مادهگرایی محض و بیاعتنایی به همه امور معنوی و اخلاقی و روحی
10. تخریب فرهنگ بشری در سطح عالم
11. تخریب محیطزیست
12. بیاعتنایی به بیاعتنایی و مستضعفان عالم و حق جویان عالم و حتی به مجامع بینالمللی که به خودشان نزدیک است.
این ۱۲ نکته در ذات فرهنگ حاکمیت پوشالی آمریکا نهفته است. آمریکاییها در این مقطع چند ماه اخیر شکستهای سنگینی را تحمل کردند:
1. در عین الاسد برای اولین بار طعم تلخ موشکهای ایران مقتدر را چشیدند
2. بهترین سلاحهای آنها توسط رزمندگان ما ساقط شد.
3. در صحنه دریا برای اولین بار تسلیم حضور مقتدرانه ایران اسلامی شدند.
4. در یمن و نقاط دیگر شکست مزدورانشان را لمس کردند.
5. در همین اواخر و همین روزها در شورای امنیت که غالباً به نفع آنها کار میکند شکست خوردند.
6. در کرونا بد امتحان دادند و بد مدیریت کردند. ضعف و نگاه مادهگرایی پوچ خودشان را نشان دادند.
7. تبعیض نژادی در آمریکا مثل یک طوفان وزید و این آشوبهای بزرگ را به وجود آورد.
اینها هفت شکست سنگین آمریکاییهاست. امروز هم درگیر انتخاباتاند. برای ما فرقی نمیکند. این یا آن تجربه نشان داده است که علیه ملتهای اقدام میکنند. آنچه که ما باید بدانیم این است که روی پای خودمان بایستیم. محور مقاومت باید تقویت شود، برخی از حاکمان عراق دقیق نگاه کنند در چاله امریکا قرار نگیرند در برابر حشد الشعبی مقاوم نایستند، محور مقاومت با قدرت به جلو خواهد رفت، تحریمها شکست خواهد خورد، ایران سرافراز بر همه این توطئهها پیروز خواهد شد. این ملت بزرگ سختیها را تحمل میکند، از دولتمردان مطالبه حل مشکلات را دارد، اما در برابر شما کوتاه نخواهد آمد.
محور سوم: نقد یک نامه
محور سوم را کوتاه مطرح میکنم. نامهای پخش شد که دوستان در جریان آن هستید و جسارتی انجام شد که وظیفه همه ما این است که در برابر این جسارت اعلام موضع بکنیم مواضع را روشن کنیم. من به آقایانی که در دام فتنهها قرار میگیرند تحریکهای ناصواب انجام میدهند و نامهنگاریهای نادرست انجام میدهند. چند نکته را عرض میکنم:
1. حق نقد و انتقاد و آزادی را ما قبول داریم پیشگام این رهبر معظم انقلاب هستند.
2. تحریک جامعه در شرایط سخت و مشکلدار آن هم درحالیکه سازوکارهای قانونی وجود دارد تحریکی غیرقابلقبول و این فتنهانگیز قابلقبول نیست. تحریک جامعه به سمت خلافهایی که به دیگران برمیگردد و آن را به مقامات عالی نسبت دادن، یک تحریک و تفتین ناروایی درحالیکه سازوکارهای قانونی وجود دارد و به آنها پشت میکنند.
3. بیانصافی و جفا به این اندازه واقعاً قابل وصف نیست. رهبر معظم انقلاب اسلامی با هدایتهای کمنظیر خودشان این اقتدار و این عظمت را در جهان برای ما آفریدهاند این پیشرفتهای مقتدرانه ما حضور قوی ما در منطقه، دفع فتنههایی از قبیل داعش، اینها از هنرهای بزرگ رهبر معظم انقلاب بوده، پیشرفت شاخصهای علم و فناوری با عنایت ایشان انجام شده، جامعه میتواند انتخاب کند، طبعاً جامعه می تواند انتخاب بکند مجلس، دولت و جریانهای تدبیر کننده جامعه دست مردم است، ایشان پای کار بودند، اگر کسی دقیق شود خیلی از امتیازات بزرگ را باید در کارنامه این رهبر عظیمالشأن ثبت کرد و این اندازه بیانصافی و جفاکاری واقعاً قابلقبول و شایسته نیست. ملت ما هم وقایع و حوادث را میداند. ما میدانیم که کسانی با نام امام از آرمانهای بزرگ امام عقب نشستند امام ما و شما میگفت کمربندها را ببندید، آماده مبارزه با ظالمان جهان شوید، شما اینها را قبول دارید یا ندارید؟ امروز مفسرین این آرمانهای بزرگ نورانی رهبر معظم انقلاب است. اینکه کسانی بیایند این طور جفا بکنند و زمینه جفاکاری و تفتین را فراهم کنند برای ما قابلقبول نیست و ملت ما همچنان در راه امام، شهدا و انقلاب اسلامی و همراه رهبر عظیمالشأنشان پایدار و ثابت قدم خواهند ماند.
اللهم ارزقنا توفیق الطاعه و بعد المعصیه و صدق النیه.
خدایا همه بلاها را از ما دور بدار، همه ما را به راه راست هدایت فرما، سلام ما را به محضر حضرت ولیعصر ارواحنا فداه ابلاغ بفرما، اموات و درگذشتگان و شهدا و امام شهدا و مراجع درگذشته را از غریق بهار رحمت بفرما، اموات و درگذشتگان این جمع را غریق بهار رحمتت بفرما،