سخنرانی آیت الله اعرافی
اعوذ باللّه السمیع العلیم من الشیطان الرجیم بسماللّه الرحمن الرحیم الرّحیمالحمد لله رب العالمین نحمده علی ما کان و نستعینه من امرنا علی ما یکون و نؤمن به و نتوکل علیه و نستغفره و نستهدیه و نعوذ به من شرور انفسنا و سیئات اعمالنا ثم الصلاة و السّلام علی سیّدنا و نبیّنا و حبیبنا ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین الاطهرین و لا سیّما بقیة الله فی الارضین. السلام علیک یا بنت ولیالله السلام علیک یا اخت ولیالله السلام علیک یا عمه ولیالله السلام علیک یا بنت موسی بن جعفر و رحمة الله و برکاته
«يَا مَنْ تُحَلُ بِهِ عُقَدُ الْمَكَارِهِ، وَ يَا مَنْ يَفْثَأُ بِهِ حَدُّ الشَّدَائِدِ»[1]
در آغاز سال جدید و در ماه بسیار عزیز و شریف شعبان قرار داریم.
الف) تبریک و تهنیت اعیاد مبارک
لازم است در آغاز سخن، هم به مردم عزیز قم و هم خدمت مردم شریف ایران فرا رسیدن سال جدید را عرض تبریک داشته باشم و هم اعیاد بسیار مبارک گذشته ماه رجب و بهویژه موالید شریف ماه شعبان و میلاد ولیالله الاعظم حضرت بقیه الله ارواحنا له الفداء را تبریک و تهنیت عرض میکنم.
ب) تقدیر و تشکر از بسیج درمانی کشور
لازم است در آغاز سال یاد و خاطره همچنین آغاز امسال با یک حادثه تلخ و ناگوار کرونا در قم، ایران و جهان مواجه هستیم که باید از این مصیبتها به خداوند پناه ببریم. به همه داغ دیدگان عزیزمان در سراسر کشور عزیزمان و قم قهرمان تسلیت و تعزیت عرض میکنیم و برای بیماران و کسانی که درگیر این حادثه ناگوار و بیماری شدند آرزوی شفای عاجل و کامل داریم. لازم است که از دستگاه بهداشت در سراسر کشور و دستگاههای مسئول که در بخشهای مختلف در مبارزه و پیشگیری از این قضیه پیشگام هستند و بهویژه از مردم عزیزمان تقدیر و تشکر داشته باشیم. از مجاهدان خط مقدم و پرستاران عزیز و شریف، دکترهای بزرگوار و کادر درمانی در قم و سراسر کشور باید تقدیر و تشکر کرد. امیدواریم که با عنایات و تفضلات خود از ملت عزیز ما و امت اسلام دور بدارد.
ج) فلسفه حوادث و ناگواریها از دیدگاه اسلام
در ایامی که مراسمات و تجمعات دینی کاهش پیدا کرده و تعطیل شده است نکاتی را محضر شریف شما تقدیم میکنم. این روزها در قصه این بلا و حادثه مجموعهای سؤالات و پرسشهایی وجود دارد که ممکن است در اذهان کسانی رسوخ پیدا کند و خوب است که بهاختصار نکاتی ناظر به این پرسشها عرض کنم.
پرسشهایی از قبیل اینکه چرا بلا، ناگواری، سختی، دشواریها و حوادث وجود دارد؟ فلسفه اینها چیست؟ ما نسبت به اینها چگونه تفسیر و نگاه داشته باشیم و در زندگی خود چه الهامات و درسهایی بیاموزیم؟
این اموری که پیش میآید جوانان، تحصیلکردگان و جامعه ما در ایران و جهان مواجه با سلسلهای از سؤالات فکری، اخلاقی و اجتماعی میشوند که طبعاً باید از منطق و دیدگاه اسلام به اینها پاسخ داده شود.
من در اینجا در پاسخ به این سؤالاتی که اشاره شد فهرستوار به چند نکته اشاره میکنم.
1. تزاحمات و سختیها لازمه عالم طبیعت
بلا، سختی و دشواری لازمه عالم طبیعت است و عالم طبیعت بدون بلا و سختی معنا ندارد. لازمه این جهان طبیعت تزاحمات، تضادها چنین حوادثی است؛ چه بلایای طبیعی و چه حوادثی که به دست بشر اتفاق میافتد. اگر این امور در این عالم نباشد یعنی این عالم دیگر عالم طبیعت و ماده نیست بلکه عالم مجردات و غیب است و از هر نوع دشواری مبرا است.یعنی «الدنیادَارٌ بِالْبَلَاءِ مَحْفُوفَةٌ»[2]عالم طبیعت همراه با سختی و دشواری و تنگناها است. بنابراین علت اینکه این امور وجود دارد چون عالم مادی با این حوادث درآمیخته است.
2. نسبی بودن دشواریها و حوادث
این بدیها و سختی و دشواریها نسبی است. ممکن است یک اتفاقی رخ دهد و مایه خیراتی برای عدهای باشد و دشواریهایی برای عدهای دیگر ایجاد کند. بهعنوان نمونه، سیلی میآید سرزمینی را سیراب میکند، البته کسانی هم از قبل آن مواجه با دشواری میشوند بنابراین سختی و شر مطلقی در عالم وجود ندارد.
3. به همراه بودن شیرینی با سختیها
بسیاری از مواقع در این حوادث بهظاهر بد، خوبیهایی نیز وجود دارد که قابل وصف نیست. «عَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ»[3]بنابراین این عالم مادی را نمیشود فرض کرد. البته خداوند به بشر این توانایی را داده است که بتواند اینها را کاهش و التیام دهد، اما در هر صورت در سطح فردی و اجتماعی لازمه عالم طبیعت ناگواریها و سختیها در کنار انواع نعم الهی است. ضمن اینکه این امور نسبی است و در پس این تابلوهای سخت و دشوار عالم و جهان شیرینی قرار دارد.
4. آزمون بودن سختیها
بلاها و سختیها در نگاه اسلام بهعنوان یک آزمایش به شمار میآید. این آزمایش و بلا میتواند منشأ تحولات شگرف در زندگی فردی و اجتماعی شود.
5. دشواری عامل تحول و پیشرفت
از منظر منطق مادی سختی و دشواریها و تنگناها همیشه یک عامل تحول و پیشرفتهای وسیع علمی بوده است. شما اگر تاریخ بشر را ملاحظه کنید در حوزههای مختلف دانشهای بشری از فیزیک و شیمی و طبیعیات و ریاضیات و پزشکی و دامنه وسیع علوم پزشکی میبینید که وقتی علم با مشکل و دستاندازی مواجه شده است فکر بشر در برابر آن دستانداز به جریان افتاده است و این همه پیشرفت علمی فراهم اتفاق افتاده است لذا این بلایا که جزء ذاتی این عالم است در این حالت پیشران علم و فکر بشر است و با این موانع بوده است که بشر با خلق تئوریها و نظریات علمی درصدد برداشتن موانع برآمده است.
6. سختیها عامل تحول درونی بشر
در منطق اسلام این حوادث و سختیها، تحولی در درون بشر به وجود آورده است. این همان دعوتی است که قرآن دار د که«فَلَوْ لا إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا تَضَرَّعُوا»[4]چرا به هنگام آمدن سختیها تضرع ندارید؟! این تضرع الهامات و درسهای دیگری دارد:
7. نمایان شدن دست برتر الهی
انسان وقتی این حوادث ناگهانی و جهشهای اتفاقی را که میبیند میتواند بهطور ویژه دست برتر خداوند را ببیند. همیشه عالم در دست خداست «يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْديهِمْ»[5]؛ همیشه «وَ لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»[6]؛ همیشه «وَ لِلَّهِ جُنُودُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»[7]است، اما وقتی یک حادثه ناگهانی رخ میدهد و هفت میلیارد بشر با همه پیشرفتهای علمی احساس ناتوانی میکند اینجا دست غیبی بیشتر رخ مینماید. بنابراین حوادث برای یک مؤمن و انسان عاقل و سلیم دریچهای باز میکند به جهان غیب و دست خدا را بهطور ملموستر از مواقع دیگر نشان میدهد.
8. نزدیکتر شدن انسان به معاد
درس بزرگ دیگر آن است که این حوادث و وقایع و اتفاقاتی که به دنبال آن رخ میدهد انسان را به معاد، قیامت و برزخ نزدیکتر میکند. برادران و خواهران عزیز! همیشه ما به عالم غیب نزدیک هستیم؛ اصلاً نزدیک نه بلکه در دل عالم غیب قرار داریم. شبیه جنین و طفلی که در دل این عالم قرار دارد ما در دل این عالم غیب قرار داریم، اما نمیدانیم. این حوادث و بلایا و این تضارب آراء و سختیها و درگذشتها این فاصلهای را که ما دور میبینیم برای ما نزدیک نشان میدهد. ما نیز به جهان غیب و عالم معاد احساس قرب بیشتری میکنیم.
9.ظهور و بروز فضایل اخلاقی
نکته دیگر این است که در کوران حوادث، فضایل اخلاقی ظهور و بروز بیشتری پیدا میکند. امروز شما یک همبستگی بشری و ایمانی را در کشور و عالم میبینید؛ فضایلی از قبیل فداکاری و ایثار را میبینید. همانطور که در دفاع مقدس و سختیهای جبهه مقاومت دیدیم که چه استعدادهایی بروز پیدا کرد؟! چه انسانهایی به قلههای اخلاقی و اعتقادی رسیدند؟! امروز هم میبینیم که پرستاران، پزشکان، بسیجیان، نیروهای جهادی، طلاب و دانشجویان، خیرین و متمکنین، طبقات مختلف و مسئولان ما همه یک احساس جدیدی دارند.
ما از فضایل اخلاقی و همبستگیهای اجتماعی دور میافتیم و این حوادث به ما تکانی داده و ما را بیدار میکند. بنابراین میبینیم که این حوادث و وقایع ضمن اینکه تلخ و دشوار است و تضرع میکنیم در درگاه الهی میخواهیم که این بلیه را از کشور ما و عالم بردارد؛ درعینحال یک تکانی هم به بشریت میدهد، علم او را تکان میدهد، کاروان علم را به راه میاندازد، دلها را نرم میکند، قلبها را متوجه مبدأ و معاد میکند، فضیلتهای اخلاقی و انسانی را شکوفا میکند، همبستگیهای اجتماعی و روحی و الهی را افزایش میدهد.
د) لزوم پرهیز از افراط و تفریطها
اینها ثمراتی است که بر این بار میشود و البته باید تلاش کنیم دستورات را رعایت کنیم. این روزها گاهی گفته میشود که ما با دعا و توسل باید حل کنیم. گاهی هم کسانی دعا و توسل را نفی میکنند. این دو نظریه افراط و تفریط غلط است. کسانی میگویند ما فقط میتوانیم با علم و تئوریهای علمی سعادت بشر را تضمین کنیم. کسانی هم میگویند ما با دعا و توسل جای آنها را پر کنیم. هرگز! عالم، عالم اسباب است میبینیم مراجع و رهبری بزرگ، حوزه و بزرگان ما برای ادای یک وظیفه الهی توجه به نظرات کارشناسان و کارشناسیها کردند، تجمعات را تعطیل کردند. امروز هم که ما باید به دستورات پزشکی و بهداشتی با دقت عمل کنیم، اما این به معنای آن نیست که توسل و تضرع و امدادهای غیبی و دعا نفی شود. باید بپذیریم که ابواب امدادهای غیبی به روی بشر باز است.
باید از این حوادث درسهای بزرگ را یاد بگیریم و در دام این شبههافکنیها قرار نگیریم. امیدواریم این بلایا مرتفع شود.
در پایان بد نیست نکاتی را عرض کنم:
ه) شعار جهش تولید دربردارنده مفاهیم والای پیشرفت
شعار جهش تولیدی که رهبری معظم فرمودند بسیار مهم است. ما در شرایط تحریم گامهای مهمی برای استقلال برداشتیم. در بودجه 99 وابستگیمان به نفت را کاهش دادیم. اقدامات خوب و نسبی انجام شد. تحولات خوبی در تولید ما رخ داد اما کافی نیست.
ما یک ملت بزرگ با پیشینه بزرگ، سرمایههای عظیم، شهدای بزرگی مثل شهید حاج قاسم سلیمانی و استعدادهای ناب، دانشمندان و جوانان بزرگی هستیم. با این سرمایههای عظیمی که داریم این ملت باید قلههای بلندتری را فتح کند.
راههای آن تولید علم، فناوری، دانش، افزایش تولید، قطع وابستگیها، اتکای به خداوند، تقویت روحیه مقاومت، دل بریدن از بیگانگان، دل دادن به خداوند و تقویت این جبهه همه معانی است که در این شعار جهش تولید گنجانده شده است که باید توجه کنیم.
و) دعوت از استکبار برای پایان دادن به ددمنشیها
همینجا اشاره کنم پیامی که ایران در این حوادث به جهان داده است آن است که جهان امن و آرام جهانی است که استکبار از دستاندازی به دنیا و عالم و تصرفات بیجای خود دست بردارد. الآن وقتی است که قدرتهای عالم باید تسلیحات اتمی و شیمیاییشان را کنار بگذارند و از تصرفات بیجای خود دست شویند.
چنین ما در قبضه قدرت خداوند هستیم. بدانیم که ایران پرچمدار اسلام و پرچمدار پیام نو برای بشر است. از پیام و از اندیشههای خویش کوتاه نمیآید. باید قلههای عالم به آن منطق انسانی برگردند وگرنه مواجه با امواج مقاومت در عالم خواهند بود. بسیاری از این بلاها، مشکلات، فقرها و تبعیضها به خاطر زورگوییها و تصرفات بیجا در عالم است. محیطزیست را همه باید حفظ کنیم.
همینجا باید بگوییم که قدرتها و نیروهای کوچکی هستند که درصدد بهرهبرداری از این حوادث علیه انقلاب اسلامی هستند. میبینیم این نوچههای انگلیس و امریکا چقدر شایعه و حرف برای ایران درست کردند و امروز مفتضح شدند و دیدند که ایران مقتدر ایستاده است و توان نظامی، بهداشتی، برنامه و اقتدار ما بالاست. امروز هم بر توان خود تکیه دادهایم و به فضل خدا از همه موانع عبور خواهیم کرد.
دعا
در پایان مجدداً برای همه این شهیدان، شهید حاج قاسم سلیمانی، شهدای دفاع مقدس، شهدای مدافع حرم، شهدای بینالملل و همه اموات و درگذشتگان و درگذشتگان از این حادثه ناگوار در سراسر کشور از امت اسلام طلب علو درجات دارم، برای بیماران آرزوی شفای عاجل داریم. همینطور امیدواریم که انشاءالله ستاد مدیریت بهداشت و مدافعانی که از نیروهای مسلح و نیروهای نظامی، انتظامی و ستاد پیشگیری و درمان و تمام قوای کشور از دولت و قوه قضاییه و همه نیروهای مردمی بتوانند بر این مشکل فائق بیایند تا سال 99 جهشهای بزرگی در کشور ما باشد. خدمت حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) متضرعانه عرض میکنیم که شما شفیع ما بشو و این بلا را از ما و ملت اسلام دور بدار و همه ما را مشمول عنایات خداوند قرار بده.
و آخر دعوانا ان الحمدلله رب العالیمن و غفر الله لنا و لکم و رحمة الله و برکاته